Obezite ve Beden Kitle İndeksi

Obezite (şişmanlık), vücudun yağ kütlesinin yağsız (kas) kütleye oranının aşırı artması sonucu boya göre ağırlığın olması gereken düzeyin üzerine çıkmasıdır.

Obezite kalp-damar hastalıkları, diyabet, hipertansiyon, kas-iskelet sistemi hastalıkları vb. kronik hastalıkların yanı sıra ruhsal sorunlar, toplumsal uyumsuzluklar vb. problemlerin oluşmasına da zemin hazırlayan bir hastalıktır. Bu nedenle obeziteden korunma büyük önem taşımaktadır ve obeziteden korunmaya çocukluk çağından itibaren dikkat edilmeli, çocuklar ve ergenler yeterli ve dengeli beslenme ve fiziksel aktivite konularında bilinçlendirilmelidirler. Çocukluk ve ergenlik döneminde oluşan obezite, yetişkinlik dönemi obezitesi için zemin hazırlamaktadır. Yetişkinlerde obezitenin saptanmasında kullanılan pratik yöntemler aşağıda sıralanmıştır.

1-Beden Kitle İndeksi
Obeziteyi belirlemek için pek çok yöntem kullanılmakla birlikte pratik olması ve kolay hesaplanabilmesi nedeniyle genellikle Beden Kitle İndeksi (BKİ) esas alınmaktadır.

BKİ, bireyin vücut ağırlığının (kg), boy uzunluğunun (m) karesine (BKİ=kg/m2) bölünmesiyle elde edilen bir değerdir. Formülü aşağıda gösterilmiştir.

BKİ (kg/m2) = Vücut ağırlığı (Kg)/ Boy uzunluğu (m)) * (Boy uzunluğu (m))


Örnek: 1.64 m boyunda 79 kg ağırlığında 42 yaşında bir kadının BKİ nedir?

BKİ= 79 / (1.64)x(1.64) = 79 / 2.68 = 29,47 kg/m2’dir.

Bulunan bu sonuç aşağıda verilen sınıflandırma tablosu ile karşılaştırıldığında kişinin BKİ değerinin 25.0- 29.9 aralığında yer aldığı ve KİLOLU olduğu görülür.

BKI değerleri (kg/m2)	Sınıflama
<18.5	Zayıf
≥18.5 - <24.9	Normal
≥25.0 - <29.9	Toplu, hafif şişman, fazla kilolu
≥30.0 - < 39.9	Şişman (Obez)
≥ 40.0	Aşırı şişman

Eğer Beden Kitle İndeksiniz 18.5'in altındaysa ZAYIFsınız. Bu halinizden memnun olabilirsiniz ancak, normal sınırların altında olduğunuzu sakın unutmayın. Yani siz de sağlığınıza ve beslenmenize dikkat etmek durumundasınız.
Beden Kitle İndeksi 18.5-24.9 arasında ise boyunuza göre NORMAL ağırlıktasınız. Yeterli ve dengeli beslenerek ve düzenli fiziksel aktivite yaparak bu ağırlığınızı korumaya özen gösteriniz.
25-29.9 arası Beden Kitle İndeksine sahipseniz, FAZLA KİLOLU olduğunuzu gösterir. Fazla kiloluluk, bel, sırt ağrıları, tansiyon yüksekliği vb. bazı sağlık problemleri yaratıyor olabilir en önemlisi de önlem alınmadığında obeziteye dönüşebilir. Bu nedenle vücut ağırlığınızı dengelemeli, bunun için aldığınız enerji ile harcadığınız enerjiyi gözden geçirerek NORMAL ağırlığa ulaşmaya özen göstermelisiniz.
Beden Kitle İndeksiniz 30 ve üzerinde ise, ŞİŞMANsınız demektir. Şişmanlık şeker hastalığı, kalp-damar hastalıkları, hipertansiyon, kas-iskelet sistemi hastalıkları, karaciğer yağlanması, safra kesesi hastalıkları, ruhsal problemler, felç, başta olmak üzere en az 20 farklı hastalığa yol açan bir hastalıktır. Bu nedenle en kısa zamanda bir sağlık kuruluşuna başvurarak hekim ve diyetisyen kontrolünde zayıflamanız sağlığınız için çok önemlidir. Yazılı ve görsel basında yer alan veya komşularınız, akrabalarınız tarafından size önerilen popüler diyetlerden, tek tip besine dayalı diyetlerden veya kısa sürede hızlı kilo kaybına neden olan şok diyetlerden uzak durmalısınız. Sağlıklı zayıflama için ideal kilo kaybı haftada 0.5-1 kg olmalıdır. Zayıflama diyetleri bireye özeldir ve gerekli sağlık kontrolleri yapılıp obezitenin nedeni belirlendikten sonra bireyin yaşına, cinsiyetine, mesleğine ve fiziksel aktivite durumuna göre beslenme programı planlanmaktadır.

Yapılan çalışmalar 6 aylık bir dönemde vücut ağırlığının %10 oranında azalmasının, kan kolesterolü, kan yağlarını, kan basıncını ve kan şekerini düşürdüğü, hazımsızlık şikayetlerinin azaldığı vb. sağlık üzerinde olumlu etkilerinin olduğunu göstermiştir

BKİ, sıklıkla kullanılan oldukça pratik bir yöntem olmakla birlikte sadece boy uzunluğuna göre vücut ağırlığının değerlendirilmesinde kullanılmakta, vücutta yağ dağılımı hakkında bilgi vermemektedir.

Vücuttaki yağın bulunduğu bölge ve dağılımı, hastalık riski hakkında bilgi vermektedir. Yağın karın bölgesinde ve iç organlarda toplanması insülin direncine yol açmaktadır. İnsülin direnci ise obezite ile yol açtığı Tip 2 Diyabet, hipertansiyon, dislipidemi ve koroner arter hastalıkları ile arasındaki ilişkiyi sağlayan en önemli faktördür.

Bölgesel yağ dağılımı genetik olarak erkek ve kadınlarda farklılık göstermektedir. Erkek tipi obezitede yağ, vücudun üst bölümünde bel, üst karın ve göğüs bölgelerinde (elma tip) toplanırken kadın tipi obezitede ise yağ, vücudun alt bölümünde kalça, uyluk ve bacaklarda (armut tip) toplanmaktadır.

2-Bel çevresi/ Kalça çevresi
Karın yağ miktarını yansıtan basit yöntemlerden bir tanesi ve en çok kullanılanı bel çevresi /kalça çevresi oranıdır. Bel çevresinin kalça çevresine oranı kadınlarda 0.85’den ve erkeklerde 1’den fazla ise erkek tipi obezite olarak kabul edilmektedir.

Tek başına bel çevresi ölçümü de karın bölgesindeki yağ dağılımı ve sağlığın bozulmasında önemli ve pratik bir gösterge olarak kullanılmaktadır. Tek başına bel çevresi ölçümünün erkeklerde 94 cm, kadınlarda 80 cm ve üzerinde olması hastalık riskinin artmasına neden olmaktadır

Çocuk ve adölesanlarda obezitenin tespitinde Dünya Sağlık Örgütü tarafından 2006 yılında yayımlanan 0-5 yaş çocukları için büyüme standartları ile 2007 yılında yayımlanan 5-19 yaş grubu çocuklar ve adölesanlar için büyüme referans değerleri kullanılmaktadır.